Według Junga najważniejszym zadaniem psychoterapii jest indywidualny rozwój jednostki, który rozumiał jako przywracanie stanu pierwotnego, w którym "człowiek staje się tym, czym zawsze był". Psychoterapia jest zatem procesem polegającym na rozmowie między dwoma osobami, umożliwiającym przywrócenie tego stanu, przy czym psychoterapeuta nie jest tylko pośrednikiem, ale czynnikiem współuczestniczącym w procesie leczenia. Sama osobowość psychoterapeuty może być czynnikiem leczącym lub szkodliwym, dlatego Jung kładł ogromny nacisk na odbywanie długoterminowej i wnikliwej analizy własnej przez psychoterapeutów, co praktykowane jest do dziś (w procesie szkolenia każdego kursanta obowiązuje tzw. analiza szkoleniowa w ilości co najmniej 250 godzin).
W ujęciu analitycznym "nerwicę" postrzega się jako efekt konfliktu pomiędzy postawą świadomą, a dążeniami nieświadomości. W związku z tym, jeśli treści nieświadome zostaną rozpoznane, zrozumiane i zasymilowane do świadomości, powstanie w wyniku tego wyższa forma egzystencji psychicznej, w większym stopniu odpowiadająca prawdziwej osobowości jednostki, czego naturalną konsekwencją jest ustąpienie objawów. Można zatem powiedzieć, że celem psychoterapii jungowskiej jest dążenie do autentyczności.
Jung opisywał także tzw. "wielką" i "małą" psychoterapię, w zależności od rodzaju zgłaszanego przez pacjenta problemu. Współcześni postjungiści różnią się w kwestii tego podziału, jednak część z nich uważa analizę jungowską za proces o znacznie większej długości i częstotliwości, podczas gdy psychoterapia to proces z krótszym czasem trwania i mniejszą częstotliwością sesji. W obu procesach istotna jest jednak regularność.
W porównaniu do psychoterapii jungowskiej (ogólnie rzecz ujmując: metody leczenia przez badanie nieświadomości) nastawionej na rozwiązanie konkretnego problemu, pozbycia się objawów, dolegliwości, choroby lub zaburzeń, analiza jungowska jest procesem rozwojowym, który może, ale wcale nie musi zostać podjęty w wyniku pojawienia się uciążliwych dolegliwości.
Analiza jungowska jest długofalowym, dialektycznym, wzajemnym związkiem analityka i pacjenta, polegającym na badaniu nieświadomości pacjenta w celu złagodzenia negatywnego stanu psychicznego spowodowanego ingerencją nieświadomości w życie świadome. Sam Jung metodę analityczną nazywał także "syntetyczną", ponieważ postrzegał ją jako dążącą do zjednoczenia przeciwieństw w wewnętrznym świecie jednostki. W swoich pismach wymienia cztery fazy analitycznego leczenia, które porównywał także do poszczególnych przemian alchemicznych:
Katharsis (oczyszczenie) - Nigredo
Jung porównywał je do spowiedzi. Żeby uzewnętrznić swoje ja przed innym człowiekiem, jednostka musi zrobić wyłom we własnym systemie obronnym neurotycznej izolacji, przygotowując w ten sposób początek nowej fazy w rozwoju i swój zupełnie nowy status.
Alchemiczne Nigredo, zwane również procesem czernienia, to symboliczna śmierć jednostki. To odkrycie siebie samego w każdym aspekcie, również tym mrocznym, związanym z naszym cieniem, czyli wszystkim tym, co w sobie wypieramy, czego o sobie nie chcemy wiedzieć i nie dopuszczamy do świadomości. Świadome ego musi umrzeć, by ustąpić miejsca Jaźni. Jak mawiał Jung: "Żadne drzewo nie urośnie do nieba, jeśli jego korzenie nie sięgną piekła".
Wyjaśnianie (elucidation) - Albedo
Tutaj ujawnia się to, co krępuje procesy nieświadome, a czego uprzytomnienie sobie niesie znaczną zmianę nastawienia, powodując poświęcenie dominacji swego świadomego intelektu.
Albedo (wybielanie) to etap przebudzenia i wglądu. Mechanizmy obronne zostały rozpoznane, ego ujarzmione, dochodzi do zjednoczenia przeciwieństw, zintegrowania cienia, połączenia energii kobiecej z energią męską (animą/animusem).
Edukacja (education) - Citrinitas
„wywoływanie” u pacjenta odpowiedzi na nowe pytania, co przypomina psychoanalityczną ideę przepracowania – często długotrwałego – procesu integracji.
Citrinitas (zażółcanie) to etap wchłaniania i mądrości, nabywania umiejętności korzystania z wglądu. Jest to swego rodzaju początek odrodzenia, stopniowe rozbieranie starej struktury i robienie miejsca na nową. Pozbywanie się starych iluzji, nawyków, obron, by móc stać się sobą w swej autentyczności i pełni.
Transformacja (transformation) - Rubedo
Właściwy, pożądany i trwały efekt analizy. Nie należy jednak myśleć o transformacji jako o czymś związanym tylko z pacjentem. Analityk musi także zmieniać czy przekształcać swoje nastawienie, aby być zdolnym do pozostawania w interakcji ze zmieniającym się pacjentem.
Rubedo (czerwienienie) to końcowy etap symbolicznego przezwyciężenia siebie, zjednoczenia, pełni, czy też urzeczywistnienia Jaźni, zwieńczenie procesu rozwoju, zwanego w ujęciu jungowskim procesem Indywiduacji (stawania się w pełni "sobą").
Na podstawie: „Krytyczny słownik analizy jungowskiej”, A. Samuels, B. Shorter, F. Plaut
